Wieś w woj. nowosądeckim nad Czarnym Dunajcem, 5 km na zach. od Nowego Targu. Najstarsza wieś na Podhalu. W XIII w. Cystersi. Miejscowość rodzinna Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Parafia erygowana w 1234 r., do początku XIX w. pod zarządem Cystersów. Po kościele drewnianym, obecna Bazylika Mniejsza pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z połowy XIX w., pseudogotycka, murowana. W ołtarzu głównym z końca XVIII w. figura Matki Bożej z Dzieciątkiem z pierwszej ćwierci XV w., obok dość liczne wota.
Dawny kult Matki Bożej Ludźmierskiej, sięgający XVI w. W XVII w. przychodziły tu pielgrzymki. Na początku XVIII w. przy figurze były wota. Cześć wizerunku rozwijała się w XVIII w., ściągały tu rzesze ludu. W XIX w. wizerunek notowano jako cudowny. Pisali o nim Władysław Orkan i Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Kult żywy do czasów obecnych. Odpusty gromadzą kilkadziesiąt tysięcy ludzi z całego Podhala, przychodzą grupy pątnicze i pielgrzymi indywidualni, również w ciągu roku. Notowane są uproszone tu łaski. Jest pieśń i litania do Matki Bożej Ludźmierskiej. Figura koronowana 15 sierpnia 1963 r. przez kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Podczas koronacji miało miejsce pewne zdarzenie, które później odczytane zostało jako znak. Otóż w momencie, gdy po uroczystości koronacji czterech księży biskupów podjęło feretron z cudowną figurą, berło, które Matka Boża trzymała w ręku, wysunęło się. Wtedy biskup Karol Wojtyła - przyszły papież Jan Paweł II - złapał je w locie.

Odpusty: Oczyszczenia, Zwiastowania, Nawiedzenia, Wniebowzięcia, Narodzenia, Niepokalanego Poczęcia NMP, MB Szkaplerznej.

The picture of St. Mary of Ludźmierz - Queen of Podhale from the Small Basilica of the Assumption of St. Mary in Ludźmierz. The cult of the "Gaździna of Podhale" has lasted for 600 years. The picture was coronated by Stefan Kardynał Wyszyński, Primate of Poland, in 1963.